Vương Chiêu Quân được coi là "á hậu" trong tứ đại mỹ nhân của Trung Quốc, vẻ đẹp chỉ xếp sau Tây Thi. Nàng là một trong hai đại mỹ nhân của triều Hán. Cùng với nàng Triệu Phi Yến, Chiêu Quân đi vào lịch sử như một người đẹp có nhiều cống hiến cho hòa bình giữa người Hán và người Hung Nô.
Vương Chiêu Quân tên thật là Vương Tường, sinh ra trong một gia đình thường dân ở Hồ Bắc. Khoảng năm 40 TCN, đời Hán Nguyên Đế, vì xinh đẹp nức tiếng nên nàng được tuyển vào nội cung. Khi nhập cung đổi tên thành Vương Chiêu Quân. Chiêu Quân thông thạo tứ nghệ gồm: cầm, kỳ, thi, họa, đặc biệt nàng có biệt tài gảy đàn tỳ bà, do đó trong tranh Chiêu Quân thường xuất hiện với một vẻ đẹp u buồn, choàng khăn đỏ, mặc áo lông, ôm đàn tỳ bà, cùng với một con bạch mã.
Tương truyền, vì số phi tần trong hậu cung của Hán Nguyên Đế quá đông nên hoàng đế ra lệnh cho các họa sĩ phải vẽ hình các cung phi để hoàng đế chọn. Vì từ chối đút lót cho họa sĩ là Mao Diên Thọ, hậu quả bức chân dung vẽ Chiêu Quân thật xấu xí nên nàng không được Nguyên Đế để mắt tới.
Năm 33 TCN, thủ lĩnh Hung Nô là Hô Hàn Tà đến kinh đô Trường An để tỏ lòng thần phục nhà Hán và đề nghị được trở thành con rể của Hán Nguyên Đế. Thay vì gả một công chúa cho thiền vu thì Hô Hàn Tà đã được ban cho 5 cung nữ chọn từ hậu cung. Thời đó xứ Hung Nô xa xôi cách trở, một đi không hẹn ngày trở về, người dân Hung Nô sống du mục trên các hoang mạc khô cằn, vì thế các cung nữ không ai dám sang. Duy chỉ có Vương Chiêu Quân bước ra tình nguyện lấy Hô Hàn Tà. Đến ngày hôn lễ giữa Hô Hàn Tà và Chiêu Quân, Nguyên Đế thấy nàng xinh đẹp nên rất hối tiếc. Ông bèn hạ lệnh mang bức tranh nàng ra xem, thì thấy bức tranh do họa sĩ Mao Diên Thọ vẽ không giống chân dung thật, bèn sai xử trảm Thọ.
Chiêu Quân lấy Hô Hàn Tà, tuy được sủng ái nhưng nàng luôn canh cánh nỗi buồn nhớ quê hương. Năm 31 TCN, Hô Hàn Tà chết, theo tập quán nối dây của người Hung Nô, Chiêu Quân trở thành phi tần của thiền vu tiếp theo là Phục Chu Luy Nhược Đề, con trai lớn của Hô Hàn Tà. Công lao của Chiêu Quân không chỉ ở việc nàng tự nguyện gả sang Hung Nô, hơn thế nữa sau khi thành hôn với hai đời Thiền Vu, chính nhờ tài sắc và sự khéo léo của nàng là nhân tố chính duy trì nền hòa bình giữa nhà Hán và Hung Nô kéo dài trên 60 năm, tránh cho dân lành kiếp nạn binh đao.
Truyền thuyết "Chiêu quân xuất tái" (Đi đến biên cương) tả rằng, khi Chiêu Quân đi ngang một hoang mạc lớn, lòng nàng chan chứa nỗi buồn vận mệnh cũng như lìa xa quê hương. Nhân lúc ngồi lưng ngựa buồn u uất, liền đàn "Xuất tái khúc". Một con ngỗng trời bay ngang, nghe nỗi u oán cảm thương trong khúc điệu liền ruột gan đứt đoạn và sa xuống đất. Điển tích "mỹ nhân lạc nhạn" do đó mà có.
3. Dương Quý Phi – Mỹ nhân tu hoa (Hoa thẹn vì không đẹp bằng)
Dương Quý Phi, tên thật là Dương Ngọc Hoàn (719- 756), sắc đẹp tuyệt trần, tinh thông ca vũ, được hậu thế tôn vinh là một trong tứ đại mỹ nhân lịch sử Trung Hoa. Mồ côi cha mẹ khi mới lọt lòng, cô bé Ngọc Hoàn bị mang tiếng cao số, khắc song thân, may có người chú làm quan ở Hà Nam nhận về nuôi dưỡng, nhờ đó Ngọc Hoàn mới thoát khỏi kiếp nạn làm trẻ mồ côi, bị bơ vơ ghẻ lạnh. Từ Thục Châu đến Hà Nam, không chỉ cho Ngọc Hoàn một mái ấm gia đình, mà đây còn là bước ngoặt thay đổi số mệnh của nàng.
Năm 734, con gái của Đường Huyền Tông là Cảm Nghĩa công chúa mở tiệc thành hôn, Ngọc Hoàn may mắn được tham dự. Tối đó, bị tiếng sét ái tình trước sắc đẹp của Ngọc Hoàn, em trai của Cảm Nghĩa công chúa là Thọ Vương Lý Mạo về đòi mẹ là Võ Huệ Phi (phi tử được sủng ái nhất của Đường Huyền Tông) cưới bằng được Ngọc Hoàn và phong nàng là Thọ Vương Phi. Bước chân vào phủ Lý Mạo, Ngọc Hoàn có cơ hội được học đàn hát, ca múa, và các phương pháp làm đẹp vốn chỉ dành cho phụ nữ thượng lưu thời đó.
Năm 737, mẹ chồng của Ngọc Hoàn là Võ Huệ Phi qua đời. Thấy Huyền Tông đau xót trước cái chết của ái phi, không màng sủng ái bất cứ phi tần nào trong tam cung lục viện, có người tiến cử với Huyền Tông "Dương Ngọc Hoàn có sắc đẹp tuyệt trần". Theo ghi chép của "Tân Đường Thư" , tháng 10.740, Huyền Tông lấy danh nghĩa cầu phúc cho mẫu thân là Đậu Thái Hậu, ra ý chỉ lệnh Dương Ngọc Hoàn xuất gia làm nữ đạo sĩ, đạo hiệu là "Thái Chân", đồng thời chỉ hôn con gái của Vĩ Chiêu Huấn cho Lý Mạo, thế làm Thọ Vương Phi, sau đó mới lập Dương Ngọc Hoàn làm Quý Phi, phế bỏ Vương Hoàng Hậu, từ đó trong cung Dương Quý Phi cũng tương đương như hoàng hậu.
Sau khi hợp thức hóa được việc biến con dâu thành phi tần của mình, Đường Huyền Tông hết mực say đắm, sủng ái Ngọc Hoàn. Ông còn tuyên bố trước toàn thể hậu cung: "Trẫm có được Dương Quý Phi, giống như có được bảo vật".
Thời Đường, khi xã hội phát triển phồn thịnh về mọi mặt, người phụ nữ được cho là đẹp, hấp dẫn thì phải tròn trịa, mập mạp. Trong thành ngữ tiếng Hoa ngày nay vẫn còn câu: Yến ốm Hoàn mập. Yến là chỉ người đẹp thời Hán: Triệu Phi Yến, Hoàn là chỉ Dương Ngọc Hoàn thời Đường.
So với 3 người đẹp trong Tứ đại mỹ nhân, Dương Quý Phi Ngọc Hoàn có sắc đẹp được ví là "tu hoa", nghĩa là sắc đẹp của nàng khiến hoa phải xấu hổ. Sau khi vào cung, Ngọc Hoàn buồn nhớ quê hương, nhớ gia đình. Một ngày, nàng đến hoa viên thưởng hoa giải khuây, nhìn thấy hoa Mẫu Đơn, Nguyệt Quý nở rộ, nghĩ rằng mình bị nhốt trong cung, uổng phí thanh xuân, bèn than thở: "Hoa ơi hoa à, ngươi mỗi năm mỗi tuổi đều có lúc nở, còn ta đến khi nào mới có được ngày ấy?". Lời chưa dứt nước mắt đã tuôn rơi, nàng vừa sờ vào hoa, hoa chợt thu mình, lá xanh cuộn lại. Nào ngờ, nàng sờ phải loại hoa trinh nữ (cây xấu hổ). Lúc này, một cung nữ nhìn thấy, người cung nữ đó đi đâu cũng nói cho người khác nghe việc ấy. Từ đó, mọi người gọi Dương Ngọc Hoàn là "mỹ nhân tu hoa".
4. Điêu Thuyền – Mỹ nhân bế nguyệt (Trăng thẹn phải trốn đi)
Điêu Thuyền, họ Nhiệm, tên Hồng Xương, sinh ở thời Đông Hán. 15 tuổi vào cung làm nữ tỳ chuyên phục vụ coi sóc trang phục cho các quan trong triều, do vậy sau này đều gọi nàng là Điêu Thuyền (là chức danh thời đó). Nàng được đánh giá xếp thứ 3 trong số 4 mỹ nhân nổi tiếng Trung Quốc.
Điêu Thuyền là bậc quốc sắc thiên hương, khuynh nước khuynh thành, thông minh hơn người. Tương truyền suốt 3 năm sau khi nàng ra đời, tất thảy hoa đào trong thôn nàng ở không nở hoa, vì thấy hổ thẹn trước sắc đẹp của nàng. Có lần đêm khuya, nàng đi dạo thưởng trăng, Hằng Nga thấy mình không sánh nổi, vội vã trốn sau mây, vì vậy Điêu Thuyền còn được gọi là mỹ nhân bế nguyệt.
Khác với Dương Quý Phi gắn với vẻ đẹp tròn trịa theo tiêu chuẩn thời Đường, Điêu Thuyền lại là mỹ nhân có dáng mạo mỏng manh, thướt tha như liễu rủ, cử chỉ điệu bộ vô cùng trang nhã, thanh tú, mỗi bước chân của nàng.
