Nhiều phụ huynh bị hấp dẫn bởi thành tích học tập xuất sắc của những đứa trẻ "con nhà người ta", vì thế mê muội đi theo phương pháp giáo dục của bố mẹ chúng mà không hề biết đằng sau là đầy rẫy những giả dối.

Xuất hiện trong một toà nhà văn phòng hiện đại, Chu Liang trông đúng kiểu một bà mẹ năng động, sành điệu. Nhưng khi cuộc trò chuyện chuyển sang đề tài nuôi dạy con cái, vẻ ngoài tự tin của người phụ nữ 36 tuổi bỗng sụp đổ.

“Tôi nghĩ mình là một bà mẹ thất bại” - cô nói.

Mối quan hệ của Chu và cậu con trai 6 tuổi bắt đầu rạn nứt trong thời gian gần đây. Cậu bé thường xuyên nổi giận, xới tung phòng ngủ của mình lên và không nghe lời người lớn. Khi bị mẹ mắng, cậu bé nhìn chằm chằm vào mẹ, không nói năng gì.

Trước đó, mọi chuyện không như vậy. Nhưng mối quan hệ của 2 mẹ con đã thay đổi kể từ khi cô bắt đầu theo dõi một người nổi tiếng về nuôi dạy con cái trên mạng xã hội.

Blogger này thu hút hàng nghìn người hâm mộ trên ứng dụng WeChat của Trung Quốc bằng cách đưa ra các kế hoạch học tập chi tiết cho trẻ. Người này khẳng định rằng phương pháp của cô đã thúc đẩy con trai đạt được những thành tích phi thường. Cô cũng cho biết, năm 6 tuổi, cậu bé đã có thể đọc tiếng Anh bằng với trình độ của một trẻ em Mỹ học lớp 5.

Tuy nhiên, cách tiếp cận của cô rất khó nhằn. Cô khuyên các bậc cha mẹ nên lập danh sách nhiệm vụ hằng ngày cho con, trong đó có đọc sách tiếng Anh trong bao lâu, những câu hỏi nào cần phải trả lời sau khi đọc. Nếu đứa trẻ không hoàn thành nhiệm vụ, cô gợi ý đôi khi nên đánh đòn chúng.

Chu kể lại cảm giác không thoải mái khi phải đánh con trai. Nhưng với mong muốn cậu bé có được khởi đầu thuận lợi trong hệ thống giáo dục cực kỳ cạnh tranh của Trung Quốc, cô quyết định thử làm theo phương pháp của blogger kia. Quyết định đó đã trở thành thảm hoạ.

“Bây giờ, thằng bé ghét tiếng Anh, có lẽ còn ghét cả tôi nữa” - bà mẹ nói.

Li Danyang - một "hot mom" đang chia sẻ việc cô thường xuyên kiểm tra danh sách bài tập về nhà của con.

Trường hợp của chị Chu không phải là hi hữu. Những người nổi tiếng về nuôi dạy con cái trên mạng thường đưa ra lời khuyên để biến đứa trẻ thành siêu sao học tập. Việc này trở nên phổ biến trong bối cảnh cha mẹ Trung Quốc đang lo lắng về cuộc chạy đua giáo dục ngày càng gắt gao.

Tuy nhiên, nhiều blogger bị cáo buộc là đã gây ra ảnh hưởng xấu - gây hiểu nhầm cho người hâm mộ, rao bán các lý thuyết mập mờ, hoặc thậm chí hoạt động như bình phong cho các tổ chức doanh nghiệp.

Việc đưa ra những lời khuyên độc hại về chủ đề dạy con đang trở thành một vấn đề nghiêm trọng hơn khi nó nổi lên như một nghề kiếm lời. Trên WeChat, hàng nghìn tài khoản nuôi dạy con cái mọc lên trong vài năm gần đây, trong đó phần lớn tập trung vào việc dạy trẻ đọc, nói tiếng Anh và viết tiếng Trung.

Những người này có thể kiếm được lợi nhuận khổng lồ vì các gia đình Trung Quốc sẵn sàng chi những khoản tiền lớn cho việc học hành của con cái.

Theo một cuộc khảo sát năm 2021, hơn 20% gia đình nước này dành trên 20% thu nhập đầu tư cho con cái. Thị trường các sản phẩm nhắm đến khách hàng mục tiêu là cha mẹ và trẻ em ước tính trị giá 495 tỷ USD.

Li Danyang, một người nổi tiếng về nuôi dạy con cái với 16 triệu lượt theo dõi, ước tính đạt doanh thu mỗi tháng là 60 triệu nhân dân tệ (213,7 tỷ đồng).

Theo chị Chang Hua, một bà mẹ ở Bắc Kinh, những nỗ lực gần đây của ngành giáo dục Trung Quốc khiến những người có ảnh hưởng trở nên nổi tiếng hơn. Các nhà chức trách đã cố gắng giảm tải gánh nặng học hành của học sinh bằng cách yêu cầu giao ít bài tập về nhà hơn và kết thúc lớp học sớm hơn. Nhưng điều này lại dẫn đến việc nhiều bậc cha mẹ tự dạy con đến khuya.

“Trường học không cung cấp cho phụ huynh những gì họ muốn. Bài tập về nhà ít hơn và mức độ khó của các môn như tiếng Anh là quá thấp. Đó là lý do tại sao cha mẹ phải tìm kiếm các nguồn tài nguyên khác cho trẻ, để đảm bảo rằng chúng không bị bỏ lại phía sau”.

Shanshan, một bà mẹ 2 con sống ở Thượng Hải, là một trong số những người trở nên nổi tiếng nhờ xu hướng này. Cô thiết lập tài khoản trên WeChat vào năm 2018 và bắt đầu chia sẻ các mẹo dạy tiếng Anh cho trẻ em. Hiện Shanshan có 120.000 lượt theo dõi.

Giống như nhiều blogger về nuôi dạy con cái, bà mẹ bỉm sữa này trước đây có ít kinh nghiệm viết lách. Tuy nhiên, cô đã thu hút người hâm mộ bằng cách nhấn mạnh vào thành tích học tập của các con và khẳng định rằng phương pháp giáo dục khắc nghiệt của cô là lý do đằng sau thành tích của các con.

Khi còn ở tuổi mẫu giáo, con trai Shanshan đã dành nhiều giờ để học tiếng Anh mỗi ngày, đọc hàng chục cuốn sách, nghe sách nói và hoàn thành vô số câu hỏi đọc hiểu, bà mẹ này cho biết.

“Các con tôi đều có chỉ số IQ trung bình và tôi cũng là một phụ huynh bình thường. Thành tích của chúng rất dễ được nhân rộng nếu các cha mẹ có thể kiên trì làm theo những gì tôi đã và đang làm”.

Shanshan tập trung vào việc đưa ra những lời khuyên thiết thực cho các phụ huynh khác. Ngoài việc chia sẻ kế hoạch học tập chi tiết, cô còn quản lý hàng chục nhóm trò chuyện, nơi cô tương tác trực tiếp với phụ huynh. Cô cũng nói thẳng về lý do mình làm thế.

“Vì lợi nhuận, tôi sẽ không làm bất cứ việc gì trừ khi có lý do” - cô chia sẻ.

Shanshan và con trai trên tàu điện ngầm ở Thượng Hải, Trung Quốc.

Trên trang cá nhân của mình, Shanshan quảng cáo một loạt tài liệu giảng dạy và các viện đào tạo cung cấp khoá học ngoại ngữ trực tuyến. Mặc dù khẳng định rằng chỉ làm việc với các thương hiệu cô thực sự tôn trọng, nhưng cô cũng không giấu diếm về tham vọng thương mại hoá của mình.

Tuy nhiên, một số bậc phụ huynh đã phát ngán với yếu tố thương mại hoá của một số người nổi tiếng trong lĩnh vực này. Chang, một bà mẹ ở Bắc Kinh, cho biết cô rất buồn khi thấy blogger yêu thích của mình bắt đầu bán các sản phẩm hoàn toàn không liên quan đến giáo dục.

“Cô ấy bán tất cả mọi thứ, từ nhu yếu phẩm hằng ngày đến bệ ngồi trong nhà vệ sinh. Tôi đã quyết định huỷ theo dõi cô ấy”.

Một số blogger khác thì phải đối mặt với những cáo buộc nghiêm trọng hơn. Hồi tháng 4 năm nay, ngành công nghiệp này bị “rung chuyển” bởi tiết lộ cho thấy một số tài khoản WeChat của các bậc cha mẹ nổi tiếng trên thực tế được kiểm soát bởi cùng một công ty công nghệ giáo dục.

“Tôi cũng đã được công ty tiếp cận (để xuất bản nội dung của họ trên tài khoản của tôi), nhưng tôi đã từ chối vì đơn giản tôi rất lười” - Shanshan nói. Yang Yiling, một bà mẹ sống ở Bắc Kinh cho biết, với các phụ huynh nuôi con dựa vào lời khuyên của những người nổi tiếng, tin tức này thật kinh khủng.

“Bạn theo dõi một tài khoản chủ yếu vì họ đã nuôi dạy một đứa trẻ có thành tích học tập xuất sắc. Bây giờ, bạn lại được nói rằng những câu chuyện thành công này chỉ là dối trá, rằng họ bịa ra chúng để bạn mua thứ này, thứ kia. Điều đó hoàn toàn không chấp nhận được”.

Một vụ bê bối nổi tiếng khác có liên quan đến bà mẹ Liuma Luoluo, một người có ảnh hưởng với 670.000 người theo dõi trên Weibo.

Cô làm nên tên tuổi của mình bằng cách lập luận rằng cha mẹ nên xây dựng mối quan hệ gần gũi với con cái và nên khuyến khích con cái sáng tạo từ nhỏ. Tuy nhiên, hồi đầu năm nay, người ta phát hiện ra rằng bà mẹ này đã sống xa con gái 8 tuổi của mình nhiều năm nay.

Một bức ảnh do hot mom Liuma Luoluo chia sẻ, khoe con trai đọc cuốn sách mà cô đã tư vấn cho các bậc phụ huynh.

Liuma Luoluo sau đó thừa nhận vì quá bận rộn với công việc truyền thông xã hội nên đã để con gái ở với ông bà ở tỉnh Hà Nam - cách nhà cô ở Bắc Kinh 8 giờ lái xe. Cô bé sau đó có nhiều vấn đề về hành vi nên đã được gửi tới một trường nội trú võ thuật ở Hà Nam.

Chị Chang cho biết, thậm chí nhiều người nổi tiếng còn cố gắng biến những phụ huynh đã mua khoá học thành nhân viên bán hàng cho họ bằng cách trả hoa hồng nếu mời chào được các phụ huynh khác.

“Sau khi bị tẩy não bởi người đứng đầu, họ sẽ dần chấp nhận mọi ý tưởng mà người kia nói. Họ sẽ làm theo phương pháp của người đứng đầu để giáo dục con cái mình. Trong trường hợp xấu nhất, bạn có thể huỷ hoại một đứa trẻ”.

Tuy nhiên, bất chấp những trải nghiệm tồi tệ của mình, chị Chang vẫn tiếp tục theo dõi 10 tài khoản nuôi dạy con cái trên WeChat, nghiên cứu từng bài đăng của họ một cách cẩn thận. Cô quyết tâm giúp đứa con đang học lớp 2 nói tiếng Anh trôi chảy vào một ngày không xa. Cô muốn tìm các nguồn tài liệu trên mạng vì nhà cô ở ngoại ô, không tiện tới các trung tâm ngoại ngữ.

Với những bà mẹ nổi tiếng như Zhao Xiaohua, trách nhiệm nặng nề gấp nhiều lần. Cách đây 5 năm, cô bắt đầu một blog trên WeChat chỉ đơn giản là định ghi lại kinh nghiệm đọc sách tiếng Anh cùng con gái. Hiện người mẹ gốc Bắc Kinh có hơn 180.000 người theo dõi và phải thuê 6 người giúp trả lời các câu hỏi của người hâm mộ.

“Thành thực mà nói, tôi không dám chia sẻ suy nghĩ của mình về việc dạy con lúc ban đầu. Tôi không chắc về hiệu quả của nó với những đứa trẻ không phải là con tôi”.

Zhao đã dành nhiều nỗ lực vào việc nghiên cứu các lý thuyết giáo dục những năm đầu đời. Nhưng không giống như nhiều blogger khác, cô từ chối đưa ra kế hoạch học tập “copy-paste” để người hâm mộ làm theo, mặc dù nhiều người năn nỉ cô làm điều đó.

“Tôi tin rằng mỗi đứa trẻ đều khác nhau và cha mẹ nên là người tự lập kế hoạch riêng cho con mình. Nhưng trên thực tế, các bậc cha mẹ luôn muốn chúng tôi nói cho họ biết chính xác những gì phải làm. Hầu hết các bậc cha mẹ không giỏi việc tự đưa ra đánh giá”.

Bây giờ, viết blog trên WeChat là công việc toàn thời gian của Zhao. Cô tạo ra doanh thu bằng việc bán sách tiếng Anh và tổ chức các khoá học qua tài khoản. Nhưng cô vẫn phản đối quan điểm học ngoại ngữ của một số người có ảnh hưởng khác.

“Điểm mấu chốt là dù bạn có làm gì cũng không bao giờ được phép phá huỷ mối quan hệ cha mẹ - con cái. Bạn đừng bao giờ khiến con mình sợ hãi hay thiếu tự tin. Không có lý do gì để đảm bảo con bạn thành công trong học tập nếu chúng không còn muốn nói chuyện với bạn nữa” - cô chia sẻ.

Quay trở lại với Chu, cô không chắc về việc làm thế nào để hàn gắn lại mối quan hệ tan vỡ với con trai hay làm thế nào để truyền cảm hứng học tiếng Anh cho cậu bé. Nhưng cô biết việc ép con học sẽ không đạt được kết quả gì cả.

“Có lẽ cách đó chỉ có hiệu quả với những đứa trẻ biết vâng lời hơn và có thể chịu đựng được việc học tập dưới áp lực cao từ khi còn nhỏ” - cô thở dài. “Nhưng đó không phải là cách dành cho con trai tôi”.

Nguyễn Thảo(Theo Sixth Tone)