Từ lúc tôi sinh ra, các bà các chị quê tôi đã bỏ thói nhuộm răng đen, tô lông mày bằng bột tro trộn với than, nhưng không ai lại quên được bí quyết chăm sóc tóc bằng những thư cây nhà lá vườn. Chỉ mấy nhánh lá hương nhu, lá sả, cỏ mần trầu, lá bưởi đem phơi khô; quả bồ kết đem nướng trên than cho chín tới, rồi cho tất cả vào một nồi nước bắc trên bếp đu sôi, được nồi nước gội đầu tỏa hương thơm ngào ngạt. Các bà các chị cứ đứng giữa sân vườn mà dùng thứ nước ấy gội đầu, thì có một bộ tóc không chê vào đầu được.

Trong thời gian kháng chiến, khi mà người phụ nữ Thái Bình quê tôi lao vào việc sản xuất theo gương chị Hai năm tấn, chân tay họ luôn nhuộm bùn đất đồng ruộng quanh năm, thì lạ thay mái tóc họ vẫn cứ dài, mượt và đen bóng . Người có mái tóc đẹp nhất trong làng phải kể đến cô Hoa của tôi. Cô và chú Bình yêu nhau đã lâu, nếu chú không phải đi B hai cô chú đã lấy nhau sớm hơn rồi. Cô tôi vẫn hay kể, trước khi lên đường chú Bình đã ngồi cả đêm ngả đầu trên vai cô , hít hà mãi mùi hương đồng gió nội từ mái tóc óng ả của cô. Cô Hoa không biết chữ, nên cứ vài tháng khi nhận được thư của chú Bình lại nhờ tôi đọc cho nghe. Trong bức thư nào chú Bình cũng viết rằng, chú rất nhớ mùi hương đồng, gió nội lá hương nhu và bồ kết vấn vương trên tóc cô. Có lần tôi hỏi vì sao mà cô, mẹ tôi, hay các bà các chị lại chăm lo kỹ càng cho mái tóc của họ? Cô Hoa mỉm cười giải thích: “Những người mẹ, người vợ của người lính… làm đẹp cho mái tóc không chỉ là cho mình, mà còn bởi người lính đi xa nhớ nhất mùi hương mái tóc người phụ nữ thân yêu của mình. Mái tóc đẹp cũng là một ấn tượng khó phải mờ trong lòng người lính. Bởi thế, những người phụ nữ của làng luôn lưu giữ mùi hương đó, để chờ ngày những người lính trở về.”

Đến năm tôi bắt đầu học cấp hai, những bức thư của chú Bình gửi về cứ thưa dần rồi ngừng hẳn. Cả nhà chú lẫn nhà cô Hoa lo lắng vô cùng. Nhưng rồi, mội ngày chú trở về trong bộ quân phục lấm bụi đường. Hóa ra vì kỷ luật quân đội mà chú phải ngừng gửi thư về, sợ lộ bí mật hành quân. Khỏi phải nói, hai gia đình và cô tôi mừng đến thế nào. Hai cô chú lấy nhau và sống với nhau hạnh phúc cho tới hôm nay.

Cho dù thời thời nay, ít người đun nước lá thảo dược và bồ kết gội đầu, nhưng cô tôi không bao giờ bỏ thói quen ấy. Đôi khi, tôi vẫn thấy chú Bình còn giữ thói quen lùa tay vào mái tóc đốm bạc, nhưung vẫn mượt, mềm như tơ của vợ mình…

NH