Một trong những kỷ niệm tuổi thơ tôi trân trọng nhất, là vào những đêm mùa xuân se lạnh, ba mẹ con tôi rúc vào chiếc chăn bông vá lại. Những lúc như thế, mái tóc dài của mẹ cứ quấn lấy tôi, mùi hương bồ kết, lá sả, và những loại cây lá khác ru tôi vào giấc ngủ.

Mái tóc của mẹ tôi khi nào cũng dài, mượt, cho dù quanh năm mẹ “bán mặt cho đất bán lưng cho trời”. Dù nắng hay mưa, bất kể lúc nào, tôi đều thích lùa tay vào tóc mẹ bởi cứ như chạm được vào một dòng nước suối mát rượi. Không chỉ tóc mẹ tôi đẹp, mà người phụ nữ nào ở làng tôi cũng như vậy. Khi máy bay Mỹ ném bom miền Bắc, chẳng sợ gian nguy, mẹ tôi và các bà, các chị vẫn một nắng hai sương tần tảo cấy cày. Tôi thấy hình ảnh những mái tóc đen mượt trên cánh đồng vẫn tung bay trước gió, như một sức sống mãnh liệt đối chọi với sự khốc liệt và chết chóc của chiến tranh.

Tôi hỏi mẹ bí quyết để có mái tóc đẹp, mẹ cười hiền hậu bảo: “Tất cả chỉ tóm gọn lại trong một câu tục ngữ: “Tốt tóc gội cỏ mần trầu, sạch đầu thì gội lá sả” thôi con ạ. Ngày ấy, người phụ nữ chỉ cần ngắt mấy nhánh lá hương nhu, lá sả, cỏ mần trầu cho vào chậu nước ấm cùng vài quả bồ kết đã nướng vò kĩ hòa vào chậu. Cẩn thận hơn thì đun sôi nồi nước gội đầu có các loài thảo dược trên, sau đó chờ nước ấm người con gái mới lấy gáo dội thứ nước thơm lừng lên tóc để gội đầu, hai tay lùa vào từng ngọn tóc. Mẹ tôi, các thím và các chị tôi gội đầu như thế quanh năm và dù có là tháng sáu nắng chết cá cờ, hay tháng mười sương muối trắng lá cải, tóc của họ vẫn óng ả, đen mượt đẹp không tả xiết.

Đến bây giờ mẹ tôi đã già rồi, chân chậm, tay run nhưng bà vẫn tự mình ra vườn hái những thứ thảo mộc trên để nấu nước gội đầu. Tôi bảo mẹ thời nay, vì sao bà lại phải tốn công như thế, nhưng bà chỉ tủm tìm cười rồi lùa tay vào mái tóc đượm mùi thơm của mình.